espektro elektromagnetiko
- 1. Fis.
- Erradiazio elektromagnetikoaren uhin-luzeraren edo maiztasunaren araberako banaketa.
Espektro elektromagnetikoa Edit
Egilea: Asun Illarramendi
Espazioan zehar uhin bat bezala hedatzen den erradiazio elektromagnetikoa izan daiteke: monokromatikoa (uhin-luzera bakar batez karakterizaturiko uhina) edo polikromatikoa (uhin-luzeraren distribuzio diskretu edo jarraitu batez karakterizaturiko uhina). Oro har, erradiazio batek osatzen duen maiztasun edo uhin-luzera multzoari deritzo espektro. Irudian ikus daiteke espektro elektromagnetikoa uhin-luzeraren () eta maiztasunaren () menpe. Edozein higidura ondulatoriotan bezala, bi kantitate horiek hedapen-abiaduraren bitartez () erlazionatuta daude, .
Espektro elektromagnetikoa
Erradiazioa nola sortu edo detektatzen den, espektro elektromagnetikoaren eskualdeak izen bereziekin izendatzen dira. Batzuetan, eskualdeak ez daude ondo definituta, eta sarritan gainezarri egiten dira. Adibidez, 0,1 nm-ko uhin-luzera duen uhin elektromagnetikoari X izpi deritzo, baina, sorburua erradiaktibitate nuklearra bada, orduan, Υ izpi izendatuko dugu. Eskualde ikusgaia —uhin-luzera bakoitzari kolore bat dagokiona— bi eskualderen artean kokatzen da: eskualde ultramorea eta infragorria. Hiru eskualde horiek eskualde optikoa osatzen dute, optika-arloan interes berezia duen eskualdea, alegia.
Irrati-uhinak edo uhin hertziarrak (irrati-uhinak) zirkuitu oszilatzaileen bidez sortzen dira. Milimetro batzuetatik ehunka kilometrorainoko uhin-luzera duten uhinak dira, eta horien erabilera oso zabala da komunikazioetan: telebista, FM eta AM irrati-emisioak, komunikazio militarrak, sakelako telefonoak, irratizaleak, haririk gabeko ordenagailu-sareak eta abar. Irrati-uhin gehienek Lurraren atmosfera aske zehartzen dute. Hala ere, ionosferako partikula kargatuen ondorioz, maiztasun batzuk islatu edo xurgatu egin daitezke. Mikrouhinek (mikrouhinak) zentimetro batzuetako uhin-luzera dute gutxi gorabehera, eta zirkuitu elektronikoetan sortzen dira. Aplikazio asko dituzte, esate baterako, telekomunikazioetan, irrati-astronomian, topografian, meteorologian, radarrean, telebistako UHF bandan, medikuntzan eta mikrouhin-labeetan. Azken kasu horretan, mikrouhinek zeharkatzen dituzten molekulak berotzeraino iristen dira, baina ez puskatzeraino, eta, horregatik, mikrouhin-labeen barruan sartutakoa berotzen da. Erradiazio infragorria (erradiazio infragorri) berotuta dauden gorputzen atomoen oszilazioz sortzen da. Ilunpean, infragorriaren aurrean sentikorrak diren pelikulekin argazkiak lor daitezke; adibidez, Meteosat satelite meteorologikoak gauez egiten dituenak. Giza begia sentikorra da uhin elektromagnetikoen tarte estu batean, 400 nm-tik 700 nm-ra; tarte horri, normalean, argi deritzo (argi). Espektro ikusgaiaren uhin-luzera laburrenei argi morea dagokie, eta luzeenei, argi gorria, eta bi muga horien artean, ortzadarraren kolore guztiak daude. Normalean, argia atomoen kanpo geruzetako elektroi-trantsizioen ondorioz sortzen da. Ultramoreen eskualdea 400 nm-ren azpiko uhin-luzerei dagokie (erradiazio ultramore). X izpiak energia altuko erradiazio sarkorrak dira, eta horien sorburua atomoen barne-geruzetako elektroi-trantsizioak dira, partikula nuklearraren berrantolamenduek eragindakoak, alegia (X izpiak). Medikuntzan erabiltzen dira, giza gorputzaren ehunen irudiak lortzeko. X izpiek kalterik ez egiteko, arreta handia ipini behar da, zeharkatzen dituzten material genetikoen egitura eraldatzeko gai direlako. Horregatik, egoera jakin batzuetan, X izpiak minbiziaren eragile direla esaten da. Υ izpiak oso maiztasun eta energia altukoak eta oso sarkorrak dira, eta zauriak eragin ditzakete materia bizia zeharkatzean. Substantzia erradiaktiboetan gertatzen diren prozesu nuklearretan sortzen dira.